تجدیدپذیرها در ۲۰۲۳ و پیش بینی تا سال ۲۰۲۸

جهان در سال ۲۰۲۳، ۵۰ درصد بیشتر از سال ۲۰۲۲ به ظرفیت تجدیدپذیرها افزوده است به طوری که در ۵ سال آینده سریع ترین رشد را شاهد خواهیم بود، اما کمبود منابع مالی برای اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه مسئله کلیدی است. براساس گزارش آژانس بین‌المللی انرژی(IEA)؛ ظرفیت جهان برای تولید برق تجدیدپذیر سریع‌تر از هر زمان دیگری در سه دهه گذشته در حال گسترش است و این شانس واقعی را برای دستیابی به هدف سه برابر کردن ظرفیت جهانی تا سال ۲۰۳۰ که دولت‌ها در کنفرانس تغییرات آب و هوایی COP28 در ماه گذشته تعیین کردند، پدید آورده است. براساس آخرین نسخه گزارش Renewables 2023 آژانس بین‌المللی انرژی، میزان ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر اضافه شده به سیستم های انرژی در سراسر جهان در سال ۲۰۲۳، ۵۰ درصد رشد داشته و به تقریبا ۵۱۰ گیگاوات رسیده است. بیشترین رشد در چین رخ داده است که در سال ۲۰۲۳ به اندازه کل جهان در سال ۲۰۲۲ نیروگاه خورشیدی فتوولتائیک راه اندازی کرده است، در حالی که افزایش انرژی بادی در چین نسبت به سال قبل ۶۶ درصد افزایش داشته است. شایان ذکر است افزایش ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر در اروپا، ایالات متحده و برزیل نیز به بالاترین حد خود رسیده است. آخرین تحلیل، اولین ارزیابی جامع از روند استقرار انرژی های تجدیدپذیر در سطح جهانی از زمان پایان کنفرانس COP28 در دبی در ماه دسامبر می باشد. این گزارش نشان می‌دهد که تحت سیاست‌های موجود و شرایط بازار، اکنون انتظار می‌رود ظرفیت جهانی انرژی های تجدیدپذیر به ۷۳۰۰ گیگاوات طی سال های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۸ افزایش یابد. نیروگاه های خورشیدی فتوولتائیک و بادی ۹۵ درصد گسترش انرژی های تجدیدپذیر را تشکیل می‌دهند و انتظار می رود تا اوایل سال ۲۰۲۵ به بزرگترین منبع تولید برق جهانی تبدیل می‌شوند. اما به رغم رشد بی سابقه در ۱۲ ماه گذشته، جهان باید تا سال ۲۰۳۰ ظرفیت خود را به سه برابر افزایش دهد. مدیر اجرایی آژانس بین‌المللی انرژی در این زمینه گفت: هنوز برای رسیدن به هدف COP28 یعنی سه برابر کردن ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر احتیاج به زمان است، اما ما در حال نزدیک‌تر شدن هستیم و دولت‌ها ابزارهای مورد نیاز برای کاهش فاصله را در اختیار دارند. وی در ادامه افزود؛ امروزه نیروگاه های بادی خشک و خورشیدی تقریباً در همه جا ارزان‌تر از نیروگاه‌های جدید سوخت های فسیلی هستند و همچنین ارزان‌تر از نیروگاه‌های سوخت فسیلی موجود در بیشتر کشورها می باشند. هنوز موانع بزرگی برای غلبه بر آن وجود دارد، از جمله محیط سخت اقتصاد کلان جهانی. در ادامه گفت؛ از نظر من، مهمترین چالش برای جامعه بین المللی افزایش سریع تامین مالی برای استقرار انرژی های تجدیدپذیر در اکثر اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه می باشد که بسیاری از آنها در اقتصاد انرژی جدید عقب مانده اند. دکتر بیرول گفت: این گزارش اولین بخش کلیدی از کار پیگیری آژانس بین‌المللی انرژی در مورد نتایج انرژی COP28 است که در طول سال ۲۰۲۴ و پس از آن ادامه خواهد داشت. این براساس پنج رکن کلیدی است که ما قبل از COP28 تعیین کردیم و شامل؛ سه برابر شدن انرژی های تجدیدپذیر، دو برابر شدن بهره وری انرژی، کاهش انتشار متان، دور شدن از سوخت های فسیلی و افزایش منابع مالی برای اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه می باشد. ما به دقت پیگیری خواهیم کرد تا ببینیم آیا کشورها به وعده‌های خود عمل خواهند کرد و سیاست‌های مناسب را اجرا می‌کنند. آنچه برای سه برابر کردن انرژی های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ مورد نیاز است، باتوجه به کشور، منطقه و فناوری به طور قابل توجهی متفاوت می باشد. در اقتصادهای پیشرفته و بزرگ در حال ظهور، پرداختن به چالش‌هایی مانند عدم قطعیت تدابیر در یک محیط اقتصادی شکننده، سرمایه‌گذاری ناکافی در زیرساخت‌های شبکه برای تطبیق سهم بیشتر انرژی‌های تجدیدپذیر و موانع اداری دست‌وپاگیر ضروری است و در سایر اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه، دسترسی به منابع مالی، حکمرانی قوی و چارچوب های نظارتی قوی برای کاهش ریسک و جذب سرمایه گذاری ضروری می باشد. پیش‌بینی می‌شود استقرار نیروگاه های خورشیدی فتوولتائیک و بادی خشک تا سال ۲۰۲۸ در ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند و برزیل در مقایسه با پنج سال گذشته بیش از دو برابر شود. قیمت‌های ماژول‌های نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی در سال ۲۰۲۳ تقریباً ۵۰ درصد نسبت به سال قبل کاهش یافته و کاهش هزینه‌ها و استقرار سریع ادامه خواهد یافت. این به این دلیل است که پیش بینی می شود ظرفیت تولید جهانی تا پایان سال ۲۰۲۴ به ۱۱۰۰ گیگاوات برسد که به طور قابل توجهی از تقاضا فراتر خواهد رفت. در مقابل، صنعت انرژی بادی (خارج از چین) با مشکلات بیشتری از جمله؛ محیط چالش برانگیز به دلیل ترکیبی از اختلال در زنجیره تامین مداوم، هزینه‌های بالاتر و زمان‌بندی طولانی مجوز مواجه است، که نیازمند اتخاذ تدابیر قوی‌تری است. سرعت پایین پروژه‌ها برای رسیدن به تصمیم سرمایه‌گذاری همراه با علاقه محدود از سوی شرکت‌کنندگان و هزینه‌های بالاتر تولید، منجر به پیشرفت کندتر در بسیاری از پروژه‌ها شده است. برای متقاعد کردن کامل سرمایه‌گذاران، اعلامیه‌های پروژه‌های بلندپروازانه باید با سیاست‌های ثابت حمایت از تقاضا دنبال شود. در سال ۲۰۲۳، نقش سوخت های زیستی نیز به چشم می خورد. انتظار می‌رود که اقتصادهای نوظهور به رهبری برزیل و هند ۷۰ درصد تقاضای جهانی را طی پنج سال آینده هدایت کنند زیرا سوخت‌های زیستی پتانسیل واقعی خود را در بخش‌هایی مانند سفرهای هوایی و جایگزینی برای سوخت‌های آلاینده نشان می‌دهند.
پیش از کنفرانس تغییرات آب و هوایی COP28 در دبی، آژانس بین‌المللی انرژی از دولت‌ها خواست تا از پنج رکن برای اقدام تا سال ۲۰۳۰ حمایت کنند، از جمله سه برابر کردن ظرفیت انرژی تجدیدپذیر در سطح جهانی. تعدادی از اولویت‌های آژانس بین‌المللی انرژی در متن توافق ۱۹۸ کشور در COP28 منعکس شد، از جمله سه برابر کردن انرژی‌های تجدیدپذیر و دو برابر کردن نرخ سالانه بهبود بهره‌وری انرژی تا سال ۲۰۳۰. سه برابر شدن ظرفیت جهانی انرژی های تجدیدپذیر در بخش برق از سال ۲۰۲۲ تا سال ۲۰۳۰، این ظرفیت را به بالای ۱۱۰۰۰ گیگاوات می رساند که مطابق با سناریوی انتشار خالص صفر آژانس بین المللی انرژی تا سال ۲۰۵۰ (NZE) است. براساس سیاست‌های موجود و شرایط بازار، پیش‌بینی می‌شود که ظرفیت انرژی‌های تجدیدپذیر جهانی تا سال ۲۰۲۸ به ۷۳۰۰ گیگاوات برسد. این مسیر رشد ظرفیت جهانی را تا ۲.۵ برابر سطح فعلی خود تا سال ۲۰۳۰ افزایش خواهد داد که از هدف سه برابری فاصله دارد. دولت‌ها می‌توانند با غلبه بر چالش‌های فعلی و اجرای سریع‌تر سیاست‌های موجود، شکاف را برای رسیدن به بیش از ۱۱۰۰۰ گیگاوات تا سال ۲۰۳۰ کاهش دهند. این چالش ها به چهار دسته اصلی تقسیم می شوند و براساس کشورها متفاوت هستند: ۱) عدم قطعیت تدابیر و تاخیر در اجرای سیاست ها با توجه به محیط جدید اقتصاد کلان. ۲) سرمایه گذاری ناکافی در زیرساخت های شبکه که از گسترش سریع انرژی های تجدیدپذیر جلوگیری می کند. ۳) موانع اداری دست و پا گیر و رویه های صدور مجوز و مسائل مربوط به پذیرش اجتماعی. ۴) تامین مالی ناکافی در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه. در واقع این گزارش نشان می‌دهد که پرداختن به این چالش‌ها می‌تواند به رشد تقریباً ۲۱ درصدی انرژی‌های تجدیدپذیر منجر شود و جهان را به سمت رسیدن به تعهد سه برابری جهانی سوق دهد. آنچه برای دستیابی به هدف جمعی برای سه برابر کردن انرژی های تجدیدپذیر تا سال ۲۰۳۰ مورد نیاز است، بسته به کشور و منطقه به طور قابل توجهی متفاوت است. کشورهای G20 تقریباً ۹۰ درصد از ظرفیت تجدیدپذیر جهانی امروز را تشکیل می دهند. فرض اجرای پیشرفت سیاست ها و اهداف، کشورهای G20 می تواند ظرفیت نصب شده جمعی خود را تا سال ۲۰۳۰ سه برابر کند. به این ترتیب، آنها پتانسیل مشارکت قابل توجهی در سه برابر کردن انرژی های تجدیدپذیر در سطح جهان را دارند. با این حال، برای دستیابی به هدف جهانی، سرعت تاسیسات جدید در سایر کشورها نیز باید افزایش یابد، از جمله بسیاری از اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه خارج از G20، که برخی از آنها امروزه اهداف تجدیدپذیر و یا سیاست های حمایتی ندارند.
ترکیب قدرت جهانی تا سال ۲۰۲۸ متحول خواهد شد. جهان در مسیر افزایش ظرفیت تجدیدپذیرها در پنج سال آینده بیش از ظرفیتی است که از زمان ساخت اولین نیروگاه تجاری انرژی تجدیدپذیر در بیش از ۱۰۰ سال پیش، نصب شده است. در پیش‌بینی مورد اصلی در این گزارش، تقریباً ۳۷۰۰ گیگاوات ظرفیت تجدیدپذیر جدید در طول دوره ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۸ نصب خواهد شد که توسط سیاست‌های حمایتی در بیش از ۱۳۰ کشور هدایت خواهد شد. نیروگاه های خورشیدی فتوولتائیک و بادی ۹۵ درصد از گسترش انرژی های تجدیدپذیر جهانی را تشکیل می دهند و هزینه های تولید آنها نسبت به سوخت های فسیلی و غیرفسیلی کمتر می باشد.
طی پنج سال آینده، انتظار می‌رود چندین نقطه عطف در زمینه انرژی تجدیدپذیر به دست آید:
• در سال ۲۰۲۴، نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی با هم بیشتر از نیروگاه های آبی، برق تولید خواهند کرد.
• در سال ۲۰۲۵، انرژی های تجدیدپذیر از زغال سنگ پیشی گرفته و به بزرگترین منبع تولید برق تبدیل خواهند شد.
• در سال ۲۰۲۸، منابع انرژی های تجدیدپذیر بیش از ۴۲ درصد از تولید برق جهانی را تشکیل خواهند داد و نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی دو برابر شده و به ۲۵ درصد خواهند رسید.
چین مهم ترین پایگاه انرژی های تجدیدپذیر در جهان است که تقریباً ۶۰ درصد از ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر جدید را تشکیل می دهد . انتظار می رود تا سال ۲۰۲۸ در سطح جهان عملیاتی شود. به رغم حذف تدریجی یارانه های ملی طی سال های ۲۰۲۰ و ۲۰۲۱، استقرار نیروگاه های خورشیدی و بادی خشکی در چین به دلیل جذابیت اقتصادی فناوری های مذکور و همچنین محیط مناسب برای اجرای سیاست های حمایتی که قراردادهای بلندمدت فراهم کرده است، سرعت گرفته است. پیش‌بینی ما نشان می‌دهد که انتظار می‌رود چین به هدف ملی خود در سال ۲۰۳۰ برای تأسیسات نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی در سال جاری، شش سال زودتر از زمان‌بندی، برسد. نقش چین در دستیابی به هدف جهانی یعنی سه برابر کردن انرژی های تجدیدپذیر حیاتی است زیرا انتظار می رود این کشور تا سال ۲۰۳۰ بیش از نیمی از ظرفیت جدید مورد نیاز جهان را نصب کند. در پایان دوره پیش بینی شده، تقریباً نیمی از تولید برق چین از منابع انرژی تجدیدپذیر تامین خواهد شد.
ایالات متحده، اتحادیه اروپا، هند و برزیل همچنان نقاط روشنی برای رشد نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی هستند. پیش‌بینی می‌شود که تا سال ۲۰۲۸، نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی خشکی در آنها در مقایسه با پنج سال گذشته بیش از دو برابر شود. سیاست های حمایتی و افزایش جذابیت اقتصادی نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی خشک، محرک های اصلی این شتاب هستند. در اتحادیه اروپا و برزیل، انتظار می‌رود که رشد نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی پشت بامی نسبت به نیروگاه‌های مقیاس بزرگ پیشی گیرد زیرا مصرف‌کنندگان مسکونی و تجاری به دنبال کاهش قیمت قبوض برق خود هستند. گسترش انرژی‌های تجدیدپذیر در سایر مناطق جهان، به‌ویژه خاورمیانه و شمال آفریقا، بیشتر به دلیل مشوق‌های است که در آن کشورها جاری است. اگرچه رشد ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر در جنوب صحرای آفریقا افزایش یافته است، اما این منطقه با توجه به پتانسیل منابع و نیازهای برق رسانی خود هنوز عملکرد ضعیفی دارد.
در سال ۲۰۲۳، تخمین زده می‌شود که ۹۶ درصد از ظرفیت نیروگاه‌های فتوولتائیک خورشیدی و بادی نصب شده، هزینه تولید کمتری نسبت به نیروگاه‌های جدید زغال‌سنگ و گاز طبیعی داشته اند. علاوه بر این، سه چهارم نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی انرژی ارزان تری نسبت به تأسیسات سوخت فسیلی موجود ارائه می دهند. به رغم افزایش نیاز به انعطاف پذیری و قابلیت اطمینان برای ادغام انرژی های تجدیدپذیر متغیر، رقابت کلی نیروگاه های خورشیدی و بادی خشک تا سال ۲۰۲۸ در اروپا، چین، هند و ایالات متحده اندکی تغییر می یابد.
محیط جدید اقتصاد کلان چالش های بیشتری را ارائه می دهد که سیاست گذاران باید به آن رسیدگی کنند. در سال ۲۰۲۳، ظرفیت انرژی های تجدیدپذیر جدید که در اقتصادهای پیشرفته تأمین مالی می شوند، برای اولین بار در معرض نرخ بهره پایه بالاتری نسبت به چین و میانگین جهانی قرار گرفتند. از سال ۲۰۲۲، نرخ بهره پایه بانک مرکزی از زیر ۱ درصد به تقریبا ۵ درصد افزایش یافته است. در اقتصادهای نوظهور و در حال توسعه، توسعه‌دهندگان انرژی‌های تجدیدپذیر از سال ۲۰۲۱ در معرض نرخ‌های بهره بالاتری قرار گرفته‌اند که در نتیجه هزینه‌های بالاتر مانع از گسترش سریع‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر می‌شود. پیامدهای این محیط جدید اقتصاد کلان برای دولت ها و صنعت بسیار متنوع است. اول، تورم هزینه های مربوط به تجهیزات برای نیروگاه های بادی خشک و فراساحلی و تا حدی برای نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی (به استثنای هزینه های ماژول) را افزایش داده است. دوم، نرخ‌های بهره بالاتر هزینه‌های تأمین مالی فناوری‌های تجدیدپذیر متغیر سرمایه‌بر را افزایش می‌دهد. سوم، تدابیر لازم برای تطبیق با محیط جدید اقتصاد کلان نسبتاً کند بوده است که تا حدی به دلیل انتظارات مبنی بر ادامه کاهش هزینه ها همراه با چالش های مجاز می باشد که این امر موجب شده که مزایده ها در اقتصادهای پیشرفته، به ویژه در اروپا، کمتر شود. علاوه بر این، برخی از توسعه دهندگانی که قراردادهای خرید برق آنها قبل از این تغییرات کلان اقتصادی امضا شده بود، مجبور شدند پروژه های خود را لغو نمایند. تلاش برای بهبود طراحی مزایده و روش‌های نمایه‌سازی قرارداد برای حل این چالش‌ها ضروری است. صنعت انرژی‌های تجدیدپذیر، به‌ویژه باد، با چالش‌های کلان اقتصادی دست و پنجه نرم می‌کند. صنعت نیروگاه های بادی کاهش قابل توجهی را در ارزش بازار تجربه کرده است زیرا تولیدکنندگان توربین بادی در اروپا و آمریکای شمالی با نوسان در تقاضا، دسترسی محدود به مواد خام، چالش های اقتصادی و افزایش نرخ بهره، مواجه شده اند.
استقرار سریع‌تر انرژی‌های تجدیدپذیر متغیر، چالش‌های یکپارچه‌سازی و زیرساختی را افزایش می‌دهد. پیش‌بینی می‌شود که سهم نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی در تولید برق جهانی در سال ۲۰۲۸ دو برابر شده و به ۲۵ درصد برسد. این گسترش سریع در پنج سال آینده پیامدهایی برای سیستم های قدرت در سراسر جهان خواهد داشت. در اتحادیه اروپا، انتظار می‌رود که نفوذ سالانه انرژی‌های تجدیدپذیر متغیر در سال ۲۰۲۸ به بیش از ۵۰ درصد در هفت کشور برسد و دانمارک تا آن زمان حدود ۹۰ درصد نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی را در سیستم برق خود دارد. اگرچه اتصالات متقابل اتحادیه اروپا به یکپارچه سازی تولید نیروگاه های فتوولتائیک خورشیدی و بادی کمک می کند، تنگناهای شبکه، چالش های مهمی را به همراه خواهد داشت و منجر به افزایش محدودیت در بسیاری از کشورها می شود، زیرا گسترش شبکه نمی تواند با نصب سریع انرژی های تجدیدپذیر متغیر همگام شود.
گرمای تجدیدپذیر در بحبوحه قیمت‌های بالای انرژی و سیاست‌گذاری شتاب می‌گیرد اما برای مهار انتشار گازهای گلخانه‌ای کافی نیست.
مصرف گرمای تجدیدپذیر مدرن در طول دوره چشم انداز در سطح جهان ۴۰ درصد افزایش می یابد و از ۱۳ درصد به ۱۷ درصد کل مصرف گرما افزایش خواهد یافت. این پیشرفت‌ها عمدتاً از اتکای فزاینده به برق برای گرمای فرآیند به‌ویژه با استفاده از پمپ‌های حرارتی در صنایع غیرمصرف انرژی و استقرار پمپ‌های حرارتی الکتریکی و بویلرها در ساختمان‌ها که به طور فزاینده‌ای با برق تجدیدپذیر تامین می‌شوند، به وجود می‌آیند. چین، اتحادیه اروپا و ایالات متحده این روندها را به دلیل محیط های سیاستی حمایتی رهبری می کنند. اهداف به روز شده در اتحادیه اروپا و چین؛ انگیزه های مالی قوی در بسیاری از بازارها؛ پذیرش تعهدات گرمای تجدیدپذیر و ممنوعیت سوخت های فسیلی در بخش ساختمان ایجاد کرده است. با این حال، روند تا سال ۲۰۲۸ برای مقابله با استفاده از سوخت های فسیلی برای گرما کافی نیست اما جهان را در مسیر دستیابی به اهداف توافق پاریس قرار می دهد. بدون اقدامات سیاستی قوی‌تر، بخش گرمای جهانی به تنهایی بین سال‌های ۲۰۲۳ تا ۲۰۲۸ می‌تواند بیش از یک پنجم بودجه کربن باقی‌مانده را برای مسیری همسو با محدود کردن گرمایش جهانی به ۵/۱ درجه سانتی‌گراد مصرف کند. مصرف گرمای تجدیدپذیر جهانی باید ۲/۲ برابر سریعتر افزایش یابد و با اقدامات تقاضا در مقیاس گسترده و بهبودهای بسیار بزرگتر انرژی و بهره وری مواد ترکیب شود تا با سناریوی انتشار خالص صفر هماهنگ گردد.

(گزارش آژانس بین المللی انرژی IEA) ۹ بهمن ۱۴۰۲